Đình Kim Liên trước đây nằm ở phường Kim Hoa, sau thuộc phường Đông Tác, huyện Thọ Xương, phủ Hoài Đức, nay ở phường Phương Liên, quận Đống Đa, Hà Nội. Đình Kim Liên cũng được gọi là đền Kim Liên.
1. Đình Kim Liên thờ ai?
Đình Kim Liên là nơi thờ thần Cao Sơn. Theo truyền thuyết thì Cao Sơn là một trong 50 người con của Lạc Long Quân và bà Âu Cơ, đã theo cha lên núi. Thần là thần núi đã có công giúp Sơn Tinh đánh thắng Thủy Tinh.
Ông cũng là người góp công lớn giúp vua Lê Tương Dực dẹp loạn khôi phục nhà Lê. Vua Lê cho xây dựng đền và dựng bia “Cao Sơn đại vương thần từ bi minh”. Theo tích xưa kể lại rằng trên tấm bia đó vốn dựng ở huyện Phụng Hóa (Nho Quan), đến đời Hoằng Định nổi lên ở Bồ Đề, đã được dân làng Kim Liên đưa về đặt ở di tích hiện nay.
2. Thiết kế Đình Kim Liên, Hà Nội
Phía trước đình có một cổng gạch gồm 2 trụ, bên trên là 2 con nghê. Tiếp sau cổng là một sân gạch rộng, hai bên có hai dãy giải vũ, mỗi dãy có 3 gian. Tam quan và đình được xây trên một gò đất cao hơn. Từ sân phải bước lên thềm qua 9 bậc gạch, xây bằng gạch vồ. Hai bên thềm có hai sấu đá thời Lê, hướng ra phía cổng.
Tam quan của đình là một nếp nhà 3 gian, xây kiểu tường hồi bít đốc. Bốn góc tường hồi có 4 cột trụ. Bốn bộ vì đỡ mái được làm theo kiểu “chồng giường, giá chiêng, cột trốn”. Các con giường được chạm nổi hình mây cuốn.
Di tích Đình Kim Liên được thiết kế theo chữ “đinh” gồm bái đường và hậu cung. Bái đường đến nay chỉ còn dấu vết là một nền đất cao và những tảng đá kê chân cột. Hậu cung còn đến ngày nay là một nhà dọc 3 gian, xây gạch trần. Bên phải gian ngoài có 2 long ngai thờ thần Cao Sơn đại vương.
Đình Kim Liên hiện nay còn giữ được 39 đạo sắc phong, gồm 26 đạo thời Lê Trung Hưng , 13 đạo thời Nguyễn, cổ nhất là sắc phong năm Vinh Tộ thứ hai (1620). Bên trong ngôi Đền có 4 câu đối và 2 tấm bia đá. Bia “Cao Sơn đại vương thần từ bi minh” ghi lại công lao của thần Cao Sơn giúp vua Lê dẹp loạn do Thượng thư Lê Tung soạn năm 1510, Đông Các đại học sĩ kiêm Quốc Tử Giám Tế tửu soạn năm Hồng Thuận thứ 2 (1510); Bia hai mặt, chạm rồng và hoa mây. Toàn văn chữ Hán, khắc chân phương, gồm 47 dòng, khoảng 100 chữ.
Đình Kim Liên ở phía nam thành Thăng Long thờ thần Cao Sơn cùng với thần Bạch Mã phía đông, thần Trấn Vũ ở đền Trấn Vũ phía bắc và thần Linh Lang ở đền Voi Phục phía tây, đã họp thành “Thăng Long tứ trấn”, tạo nên ý nghĩa thần thánh của mảnh đất kinh đô, các triều đại phong kiến đều được các thần linh yểm trợ.
Đình Kim Liên đã được Bộ Văn hóa – Thông tin xếp hạng di tích lịch sử kiến trúc, nghệ thuật ngày 9.1.1990.
