Rời vườn Tháp Tổ, qua dốc Dây Diều, du khách lên tới Chùa Hoa Yên. Chùa ở độ cao gần 534 mét so với mực nước biển, tọa lạc trên triền núi dô ra tựa trán Rồng. Ngày xưa, Hoa Yên có tên là Vân Yên, Chùa Chính, Chùa Cả, Chùa Yên Tử… Quy mô Chùa rộng lớn: Ngoài ngôi thờ Tam Bảo, hai bên tả hữu còn lầu trống, lầu chuông, nhà dưỡng Tăng, giảng Đạo, viện Phù Đồ… sơn son thiếp vàng thật rực rỡ.
Tìm hiểu về chùa Hoa Yên Yên Tử
Vua Lê Thánh Tông(n lên vãng cảnh chùa, thấy cảnh trí nơi đây tuyệt đẹp: Trăm hoa đua nở, mây kết thành hoa giăng trước cửa., bèn đổi tên Chùa thành Hoa Yên.
Vào thời Vua Trần còn tại thế, Chùa Hoa Yên chỉ là Am thất nhỏ dựng sơ sài, lợp bằng lá cây. Lê Thánh Tông (1422-1497) tên là Tư Thành, làm vua 38 năm (1460-1497) có công mở mang nền võ.n hóa nước nhà. rừng. Vua Trần thường mở các lớp giảng truyền yếu chỉ thiền tông cho các đệ tử Pháp Loa, Huyền Quang, Bảo Sái, Bảo Phác, Pháp Không và các đệ tử khác ở đây.
Chỉ sau khi đức Vua Trần viên tịch, sang thời Pháp Loa, thì Chùa Hoa Yên mới được dựng nguy nga:
“Tháp biếc trăm tầng cao ngất ngất
Lầu son mấy nóc rộng thênh thênh”
Chùa Hoa Yên trở thành một trung tâm Phật giáo của Đại Việt. Hàng năm, cứ vào dịp an cư kết hạ(1) là tăng ni trong cả nước lại về đây, nghe Tổ Trúc Lâm truyền giảng pháp. Họ coi được về Đất Tổ là một vinh hạnh lớn, nên mới có câu:
Trăm năm tích đức tu hành
Chưa về Yên Tử chưa thành quả tu”
Nhà Sư – nhà thơ lớn Huyền Quang có nhiều áng thơ hay được sáng tác ở đây. Câu chuyện oan An cư kết hạ: Hàng năm, vào mùa hạ (từ 1514 âm lịch đến rằm tháng 7) các nhà tu hành thường hội tụ về Sơn môn học tập, kiểm thảo, tu dưỡng để tinh tiến tình với nàng Điểm Bích cũng xảy ra ở chốn Hoa Yên này. Trong bài thơ vịnh Chùa Hoa Yên viết bằng chữ Nôm rất nổi tiếng của ông có đoạn: “Cảnh tốt hòa lành Đồ tựa vẽ tranh Chỉ thấy trời thiêng mở khéo Nhèn kia Vua Bụt tu hành Hồ sen trương tán lục Suối trúc bím đàn tranh Ngự sử mai hai hàng chầu rập Trượng phu tùng mấy chạnh phò oanh…
… Vượn bồng con tựa cửa nghe kinh Nương am vắng, Bụt hiện từ bi, gió hiu hiu,
mây nhè nhẹ
Kề song thưa, thầy ngồi thiền định, trăng
vằng vặc, núi xanh xanh”
Bẩy trăm năm qua, Chùa Hoa Yên đã bao lần được các Hoàng Đế, Vương hầu, các danh nhân… trong nước về thăm. Họ lưu bút, đề thơ, trồng cây lưu niệm trước sân Chùa…Sau khi nhận chỗ nghỉ qua đêm và trút bỏ hành trang nơi khách trọ ở về phía Đông chùa Hoa Yên, du khách dạo chơi vãng cảnh chùa. Chùa vừa được hạ giải vào tháng 7 năm 2002 có kiến trúc kiểu chữ “Đinh”, năm gian tiền đường và hậu cung xây dựng vào thời Nguyễn.
Ngôi chùa thời Trần xưa không còn, chỉ để lại vài hòn đá xanh kê chân tảng cột chùa rất lớn, mách bảo cho ta kiến trúc to rộng của Chùa xưa. Mấy mươi năm trước, Hòa thượng Tô” Liên đã về đây, đúng dịp sửa Chùa. Hòa thượng soạn nhiều câu đối cho thợ viết trên nền vữa xi măng. Trong đó có câu ngợi ca thời Trần, Đạo Phật và đất nước:
“Đất Bắc phồn vinh sùng Đạo Phật Nước Nam oanh liệt có Đời Trần”;
ca ngợi công đức của Vua Trần Nhân Tông, một hoàng đế – giáo chủ của Đại Việt:
“Dạy dân tu thuyền giáo, yêu Đạo, yêu Đời
Dẹp giặc độ chúng sinh, làm Vua, làm Phật”.
Vào năm Minh Mệnh thứ 14 (?), mười năm vị tăng ni tu ở Chùa Quỳnh Lâm cùng với ba mươi tín đồ Phật giáo ở Hà Nội đã công đức Chuông Chùa Hoa Yên. Sau khi đúc xong, đoàn công đức
đa nhờ Ngài Diên Chính Nguyên Siêu Phàm soạn bài minh khắc lên chuông:
(Dịch nghĩa từ chữ Hán):
“Từng nghe: Tiếng chuông khánh có ích lợi làm tỉnh giấc mê. Tiếng chuông gióng giả ngân lên vang vọng chốn xa xăm, ấy là tiếng thanh đại pháp nơi cửa Thiền.
Chùa ở núi này, từ ngày Đức Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông nhường ngôi Vua đi tu hành đạo, đến nay lửa Thiền truyền còn lưu rực rỡ, vẫn là Chùa núi nổi tiếng vào bậc nhất của nước Việt.
Chùa đã có thời gặp kiếp bụi trần, chìm trong âm thanh dữ dằn. Nay các bậc thiện nam tín nữ ở tỉnh Hà Nội đã phát tâm rộng rãi, hoan hỷ quyên góp tài sản, đúc một quả chuông tiến cúng, lại khác tô tượng bẩy mươi năm tòa, tu chỉnh sửa sang hành lang và tòa cửu phẩm chùa Quỳnh Lâm. Đến nay đã hoàn hảo, tìm đến ta nhờ làm văn ca tụng.
Ta thường tâm niệm: Làm nhiều điều thiện thì âm dương báo ứng, điều lành dài lâu. Ngẫm các thí chủ đồng tâm đem của cải làm việc phúc, phúc đẳng hà sa, vui vẻ mãi truyền vào hậu thế, sao lại không phải là điều thiện? Do vậy mà khắc vào chuông này”.
Bồn hoa trước sân Chùa Hoa Yên, dưới gốc cây đào đang trổ nụ, có hai Bia đá còn lưu lại. Cả hai hình tứ trụ đặt trên hai phiến đá chân đế. Nét khắc chữ Hán còn khá rõ. Mặt Bia đề: “Hoa Yên Tự Bi” (Bia Chùa Hoa Yên) chữ Hán kín bốn mặt: Mặt thứ nhất và mặt thứ hai ghi chép sự việc một cung phi triều Lê tên là Nguyễn Thị Ngọc Lạo, sau nhiều năm hầu hạ Chúa Trịnh đá rời bỏ cảnh “Êm đềm trướng rủ màn che” xuất gia quy y Phật ở Chùa Hoa Yên. Bia khắc vào năm 1653. Mặt thứ ba ghi lại chuyện một thị nội cung tần Vương triều Lê là Công chúa Minh Châu đã công đức lớn về Yên Tử, cứu giúp dân nghèo d Nam Mẫu, Trung Lương). Bia khắc vào năm 1678 tại Xã Thượng Yên Công (Uông Bí) và xã Tràng Lương (Đông Triều).
Mặt bia thứ tư ghi chép việc Công Tử Trịnh Sài chẳng ham danh lợi, bon chen nơi điện các, chỉ năng làm công đức vào Chùa và cứu trợ dân nghèo ở vùng núi Yên Tử. Văn Bia khắc vào sau năm Canh Dần (1650).
Bia đá thứ hai nét khắc chữ mờ, nhiều chữ nay mờ hẳn. Tuy vậy du khách vẫn còn nhận ra đó là văn bia ghi lại việc dựng Tháp Tôn Đức trong vườn Tháp Huệ Quang để thờ Thiền Sư Minh Hành Tại Tại. Vản Bia ghi hành trạng của nhà sư Minh Hành từ Giang Tây (Trung Quốc) vượt bể sang Đại Việt tu hành và đắc Đạo. Văn bia liệt kê danh sách các Phật tử hảo tâm công đức xây dựng ngôi Tháp. Trong đó, có cả Phật tử chính cung Hoàng Thái Hậu Trịnh Đức Chủ Kim Cương và nhiều Khanh, Tướng, Công, Hầu khác thời đó.
Phần trên trốc của Tháp Tôn Đức bị vỡ, thân bia rạn nứt. Sư Chùa Hoa Yên kể lại: Năm 1979, khi ta và nước bạn Trung Quôc đang xảy ra chiến sự ở biên giới phía Bắc, thì Bia Tôn Đức Tháp bị sét đánh vỡ đầu (!). Một sự trùng hợp thật ngẫu nhiên! Đâu phải căm giận thời nay lại đem trút lên đầu người thời xưa?
Phía đông sân Chùa còn một bia đá hình trụ vòm. Mặt trước bia trạm phù điêu hình ba vị ni sư tọa thiền theo thế chân vạc. Có người gọi là “Bia Tam Tổ” (?); Phía trước hai con nghê đá chầu hai bên. Cả bia và nghê tạo thành chiếc ngai đặt bát hương ở giữa. Mặt sau khắc bằng chữ Hán còn rõ nét.
Đó là bia Hậu Phật, khắc ghi công đức của bà Vũ Thị Phương hiệu Diệu Trinh, người ở Phủ Phụng Thiên (Hà Nội) đã có công đem tiền cứu giúp cho dân nghèo vùng Yên Tử. Dân trong các xã tôn Bà vào ngôi Nhân thần Hậu Phật. Văn bia khắc vào đầu xuân năm Quý Mão, niên hiệu Bảo Thái năm thứ 4 của Triều Lê (1723)(2).
Sau Chùa Hoa Yên, trên vườn Tháp, giáp đường sang chùa Một Mái, hai bên đường dốc Dây Diều trước cửa chùa, có rất nhiều Tháp đá. Một số nay chỉ còn phế tích. Một số còn bia đá khắc chữ Vùng Yên Tử thời trước được tính từ Chùa Quỳnh Lâm vào Yên Tử ngày nay.
Ấn tượng nhất vẫn là ba gốc Đại. Cây Đại bẩy trăm tuổi, gốc to lớn, sần sùi, cành đan vào nhau khỏe khăn, tán lá xum xuê nở bung những chùm hoa trắng ngà.
Du khách lấy Đại làm nền phông chụp ảnh. Chưa có tấm hình bên gốc Đại chưa phải đi lên chùa Hoa Yên. Vào mùng 4 tết năm Bính Tý (1996). Ngài Chủ tịch nước Trần Đức Lương cùng phu nhân về lễ chùa Yên Tử. Đứng bên gốc Đại, Ngài thân mật dặn dò:
“Ở Yên Tử, những cây Đại, cây Tùng quý vô giá. Một ngôi chùa lớn chỉ cần vài tháng là xây xong. Một cây Đại, cây Tùng cổ thế này, phải cần 700 năm mới có”.
Ở phía hồi Chùa, còn hai cây sung cổ. Quả sai chiu chít, chùm đỏ, chùm xanh, thường xuyên cung cấp cho nhà chùa món quả sung ướp muối trong các bữa ản chay thanh bạch.
Hơn mười năm trước, nơi đây còn hoang vu. Cỏ hoang lan kín quanh Chùa. Ngày nay, quang cảnh Chùa Hoa Yên đã khang trang đẹp đẽ.
Từ cuối năm 2002, ngôi chùa Hoa Yên đẫ được tôn tạo lại. Chùa gồm Tòa Tam Bảo (Chính Điện), nhà thờ Tam Tổ, hành lang tả – hữu kiêm lầu trống, lầu chuông… qui mô kiến trúc hài hòa với cảnh quan, địa thế tự nhiên của non thiêng Yên Tử, chất liệu bằng gỗ, lợp ngói mũi hài kép, các họa tiết điêu khắc đặc trưng thời Trần, trong chùa thờ tượng Phật bằng đồng. Toàn bộ hoành phi, cửa võng, tượng pháp trong chùa đều do Thượng tọa chùa Phúc Nguyên Thích Quảng Tùng tập hợp công đức của thập phương dâng cúng. Trước Tòa Tam Bảo là lầu hương bằng đồng, do ông Lê Văn Kiểm, Hoàng Quang Thuận, Sở Du lịch Quảng Ninh… tiến cúng.
Về Yên Tử, du khách thường nghĩ lại Hoa Yên.Từ Hà Nội sáng sớm xuất hành, tám chín giờ sáng đến Uông Bí, qua lễ bốn chùa; Suối Tắm, Cầm Thực, Chùa Lân và Giải Oan, có nhanh chỉ chập tối đến Hoa Yên đảnh lễ, nghỉ lại qua đêm, sáng sớm hôm sau thượng Chùa Đồng. Chiều, xuống, lên xe về Hà Nội.
Đó là lịch trình đi Yên Tử trong hai ngày của du khách Thủ Đô. Khi có cáp treo, phần đông du khách về Yên Tử nội một ngày. Vài ba năm trước, khách về Chùa đông, nhà trọ ít, có phen phải tạm ngả lưng ở sân Chùa đợi sáng.
Bây giờ khác trước. Tuy chưa đầy đủ, đẹp đẽ khang trang lắm, song vẫn có nhà cho du khách nghỉ qua đêm. Chăn ấm, gối êm mời quý khách.
Cạnh sân nhà khách, quầy bán sách báo sẽ giúp cho du khách có thêm hiểu biết mới về Danh Sơn Yên Tử, về Thiền Trúc Lâm, về những điều huyền diệu ở chôn này – nơi Đất Phật, cõi Thiêng đầy bí ẩn.
Mùa thu năm 1998, tuyến đường hành hương từ phía tây chùa Hoa Yên sang Ngự Dội – Thác Vàng đã mở. Mùa thu năm 2004, tuyến tháng tích trên đã được Công ty Cổ phần phát triển Tùng Lâm công đức tôn tạo, đường đi thuận lợi, cảnh trí hài hòa. Xin mời
